SNic 5

Mêmrê 5

(1-20. Zatrzymać się, aby Gniew nas nie zatrzymał.)

(1) Chodźmy! Zatrzymajmy się! Błagajmy o miłosierdzie,
aby gniew [nas] nie zatrzymał niespodziewanie,
tak jak powstrzymała Sodomitów, [1]
którzy nie zatrzymali się, aby błagać o miłosierdzie. [2]
(5) Zatrzymaj się trochę blisko Dawcy,
aby jego dary dla ciebie były obfite.
Bo on odpowiada zawsze temu, kto go wzywa, [3]
i obdarza obficie tego, kto trwa. [4]
Na to zatrzymanie, bracia,
nie patrzcie jak na zatrzymanie,
(11) bo, gdy zatrzymanie dokonuje się na ziemi,
[Bóg] ustanawia dla nas skarb w niebiosach. [5]
Kiedyś zatrzymywaliśmy się,
gdy byliśmy przygnieceni zmęczeniem.
(15) Teraz pomagamy [naszej] duszy,
ponieważ podjęliśmy się trudu postu.
Ktoś może kochając post
podrzeć zapis [swego] długu. [6]
To krótkie zatrzymanie
jest murem obronnym przeciw zatrzymaniu.

(21-40. Nie obawiać się tego zatrzymania.)

(21) Chodźmy! Zatrzymajmy się na chwilę,
abyśmy nie byli zatrzymani tak, jak tamci zostali zatrzymani.
W rzeczy samej, ponieważ nie zatrzymali się na chwilę,
oto zostali zatrzymani na wieczność.
(25) Nie martwmy się o to zatrzymanie, [7]
bo wówczas martwienie się jest drugą pracą.
Ale powstrzymajmy się od obu:
od prac i troski o nie.
Ponieważ jeśli zatrzymanie się staje się pracą
a troska o nią nie może zostać zatrzymana,
(31) nasze serce wciąż pracuje,
nasz duch wciąż jest robotnikiem.
Lepszy jest ten, kto pracuje,
niż ten, kto się zatrzymuje i szemrze.
Dla niego bowiem zmęczenie jest lepsze
od morderczego szemrania.
Hebrajczycy zginęli na pustyni,
gdyż szemrali tak, jak [ludzie] zatrzymani. [8]
O, nie szemraj ty, który jesteś zatrzymany,
abyś nie był sprawcą grzechu.

(41-70. Bóg wynagradza czas, który Mu poświęcamy.)

(41) Rozważ, że ten postój
błogosławi [i] pomnaża twoje plony,
że zamiast pracować nad twoimi plonami,
taki postój jest dobry.
(45) tak samo jak niekorzystna dla twych plonów
jest chciwa gorliwość.
Post w miejsce [pracy] nad twą budową,
abyś mógł w niej mieszkać.
Dlaczego Bóg zatrzymał twą budowę?
Dlatego że dla niej się wyczerpujesz. [9]
(51) Ale gdy Najwyższy zauważy, że się zatrzymałeś, [10]
wówczas On sam przychodzi z pomocą twojej pracy.
Może wynagrodzić [twoją] gorliwość,
ponieważ to z miłości do Niego się zatrzymała.
(55) Może wynagrodzić twój postój,
ponieważ dla ciebie praca jest uprzywilejowana.
Wybierz postój, który jest dla ciebie bardziej przydatny,
niż wyczerpanie, które jest dla ciebie szkodliwe.
Można zatrzymać się w każdej sytuacji,
w dobrym zdrowiu jak i w chorobie.
(61) Gdy zaczynasz cierpieć w dobrym zdrowiu,
to tak, jakbyś stawał się biedny. [11]
Być może budowniczowie są smutni,
ponieważ ich budowy zatrzymały się.
(65) Niech błagają o domy [zbudowane] wcześniej,
aby nie stały się grobami.
Być może winiarze szemrają,
ponieważ winobranie i tłoczenie nic nie dały.
Niech zanoszą modlitwy za [plon] wcześniejszy,
aby nie przepadł wraz z tymi, którzy go piją.
(71) Pracowite kobiety niepokoją się w ich modlitwach,
bo płótna [które tkały] zatrzymały się.
Niech modlą się, aby nie zostały pogrzebane niespodziewanie
z tymi, w które są ubrane.
(75) W naszych sprawach nie jesteśmy uspokojeni,
bo martwimy się o [nasze] sprawy. [12]

(77-94. Lekkomyślność ludzi.)

Oto gniew zniszczył miasta,
a nasze myśli zatrzymują się w błocie.
Być może nasze potępienie zostało ogłoszone,
i oto nasze serce karmi się w popiele. [13]
(81) Piorun uderzył, spalił i zniszczył,
a nam to wydaje się drobnostką.
Połowa ludzi zniknęła,
a my z drugą połową jesteśmy lekkomyślni w stosunku do obu.
(85) Piasek wtargnął [i] pokrył miasta,
a pył pokrywa nas równie jak wapno. [14]
Góry wycofały się ze swoich miejsc, [15]
a my? Czy wycofaliśmy się z naszych grzechów?
Góra zeszła ze swego miejsca,
ale nasze serce nie zeszło ze swej nieprawości.
(91) Morze rzuciło się i zalało ziemię,
ponieważ nasze pokolenie rzuciło się w nieprawość.
Morze przekroczyło swoje granice,
bo nasze pokolenie przekroczyło swoje granice.

(95-114. Noe i jego arka.)

(95) Noe pracował w arce,
a dzieci jego pokolenia w grzechu. [16]
On umacniał arkę,
a oni swój upór.
On przyłożył się do budowania dachu,
a dzieci jego pokolenia – fortuny.
(101) On przygotowywał sobie schronienie,
a oni – swoją otchłań.
Ponieważ gdy otworzyły się zawory [17]
wzięły pomstę za nieprawości.
(105) Wody zadusiły chciwców,
którzy zostali zaduszeni pod [swoimi] dobrami.
Arka otworzyła swoje bramy,
[Noe] schował się w swoim dziele. [18]
Autor typów [19] przeżył dzięki drewnu,
wody udusiły tych, którzy kochali bogactwa.
(111) Iluż było otwartych ust przed arką!
Nazwali błogosławioną jego arkę.
Byli obcymi dla jego zbawienia,
bo byli obcymi dla jego budowli. [20]

(115-136. Praca nad arką pokuty.)

(115) Noe zbudował z cedru
schronienie dla siebie i swoich. [21]
Co do nas, to niech dziś będzie
włosiennica i post zamiast cedru.
Przez nie tworzymy arkę,
przez nie budujemy cele. [22]
(121) bo w niej nasze dusze są ukryte [23] przed gniewem,
który spadł[24] na nasze lata.
Nie lekceważmy tego przykazania
jak pokolenia dni Noego.
(125) Lecz gardźmy postem okazywanym publicznie, [25]
jak [oni wzgardzili] pracą nad arką.
Bo jeśli jesteśmy leniwi w pokucie,
……………..
Pokuta jest praktykowana
przez nielicznych, którzy do niej powracają.
(131) Więc ci, którzy ją praktykują,
dzięki niej zostaną zbawieni. [26]
Dla swoich staje się schronieniem,
ale dla tych, którzy do niego nie należą, wyrzutem.
(135) Ponieważ gdy swoi ją praktykowali,
ci, którzy jej nie praktykowali, odrzucali [ją].

(137-174. Wody potopu.)

Przed chwilą [potopu],
śmierć [unosiła się] nad pokoleniem dni Noego. [27]
Zamiast oddać się pokucie,
każdy pędził do swojej pracy.
(141) Ponieważ nie pobiegli pościć,
potop pobiegł na nich.
Zaskoczył każdego w jego pracy,
w jego pracy, nie na modlitwie.
(145) Wody wytrysnęły spod pracowników,
wody wytrysnęły spod oraczy. [28]
Potoki popędziły dokoła budynków,
nad budynkami i budowniczych.
Strumienie zgromadziły się w pokojach,
uderzyły w nowożeńców w ich komnatach ślubnych.
(151) Źródła wytrysnęły w portykach,
morze wytrysnęło we wsi.
Tego, który z dołu uciekał ku górze,
strumienie [opadające] z wysokości napotykały.
(155) Tego, który zstępował z góry na dół,
struga [przychodząca] z dołu dusiła.
Każdy, gdziekolwiek się schował,
wody szły na przeciw niemu.
Ten, który wchodził i ukrywał się w pokoju,
morze huczało przeciw niemu.
Wody napotykały wody,
fundament nieba i otchłanie. [29]
W nich był dręczony lud,
który w bezbożności żył był wcześniej. [30]
(165) Zewsząd napływały [31] wody,
ponieważ wszędzie napływał grzech.
Uwolnił uwięzione morza,
aby wyszły [i] opanowały wolne [przestrzenie].
Przeciwko ziemi, gdzie żyli byli jako bezbożni,
otworzył źródła.
(171) Niebiosa, pod którymi go rozgniewali.
sprawił, że runęły na nich potoki.
Arka podniosła się, była szanowana,
ponieważ zamieszkała w niej czystość.

(175-198. Zniszczenie wszelkiego ciała.)

(175) Zaczęli porzucać swoje dobra,
i pędzili, aby ocalić swoje życia.
Wzgardzili i porzucili swoje fortuny,
aby ocalić siebie samych. [32]
Rzucili swoje skarby na zatracenie,
bo w gniewie człowiek przedkłada siebie samego [33] nad swoją fortunę.
(184) Więc skoro nie uciekli prosto,
rzucili się do ucieczki na ukoś.
Ponieważ nie uciekli ze swoich budynków,
budynki zginęły wraz z ich budowniczymi.
(185)

[1] Rdz 19,24-25.

[2] Rdz 13,13.

[3] Cf. Ps 4,2.66,19; Mt 7,8; Łk 11,10; J 14,13.

[4] Łk 11,8.

[5] Mt 6,20; Łk 12,33.

[6] Kol 2,14.

[7] Cf Mt 6,31; 1 Kor 7,32.

[8] Cf. Lb 14,27.36-37; 1 Kor 10,10.

[9] Ps 127,1.

[10] Jeśli człowiek zatrzymuje się z siebie samego, wtedy Bóg mu pomaga.

[11] Znaczenie tych dwóch wersów jest hipotetyczne. Czy Efrem naprawdę chce powiedzieć, że jest możliwe posiadanie stanu duszy biednego, kiedy jest się dotkniętym chorobą?

[12] Mt 6,34; Łk 21,34

[13] Iz 44,20

[14] Efrem się zdumiewa: piasek wtargnął [i] pokrył miasta, a pył z pracy na polach i wapno z budowy nas pokryło!

[15] Ammian w swojej relacji opisuje wstrząsy wywołane przez trzęsienie ziemi w następujący sposób: „magnitudo furentium pulsorum auditus est montium gemitus, et elisi litoris fragor ; haecque secuti typhones atque presteres, cum horrifico tremore terrarum, ciuitatem et suburbana funditus euerterunt” (Ammianus Marcellinus, Res gestae 17,7)

[16] Cf. Rdz 6,5-14. Potop i zniszczenie Sodomy, które Efrem tu przywołuje w dłuższym fragmencie (ww. 95-254), są często obecne w innych memre (SNic 10,443-458; SNic 11, 119-150.389-393; SNic 16, 139-146.169-170) jako typ sądu kary ze strony Boga za grzech zgodnie z czytaniami biblijnymi w Rdz 6,5-14, a w szczególności Wj 16,49-50; Łk 17,26-30 i 2 P 2,5. Wersety 95-12 stanowią echo „cierpliwości Bożej w dniach, gdy Noe budował arkę” (1 P 3,20).

[17] dosł. katarakty. Rdz 7,11.

[18] Rdz 7,7.13.

[19] arm. awrinak tłumaczy najprawdopodobniej syr. ܛܘܦܣܐ (gr. τύπος), jak to widać już w tłumaczeniu armeńskim syriackiej wersji Mów Afrahata (Cf. Dem 2,20; 4,6). Podobnie jak w HFid 49,2, Efrem potwierdza tutaj, że Noe jest u początku (dosł. modelarzem, malarzem) kilku figur, albo typów: ocalonego przez drzewo, przez arkę.

[20] Cf. Mt 24,39; Łk 17,26.

[21] W tym fragmencie (ww. 115-136) Efrem porównuje pokutę do schronienia, którym była arka dla Noego. W CGen 6,8 (Tonneau SYR s. 58,27) wspomina ܩܝܣܐ ܕܥܪܩܐ (= P Rdz 6,14) jako budulcu arki. Rdz 6,14TMעֲצֵי־גֹ֔פֶר . Natomiast targumy wprost wskazują na cedr (różne warianty, m.in. קדרו, דקיסין, קדרונין,קַדרוֹס). Więcej na ten temat: Abraham Levene, The Early Syrian Fathers on Genesis: From a Syriac Ms. on the Pentateuch in the Mingana Collection (London: Taylor’s foreign press, 1951), 81–185.

[22] Wnęki, komórki, które według tekstu hebrajskiego Rdz 6,14 znajdowały się wewnątrz arki.

[23] dosł. wykradzione

[24] dosł. rzucił się, spadł w dół.

[25] Mt 6,16-18.

[26] Arm. czasownik kecʿcʿen, „żyć” został zastosowany w znaczeniu „być zbawionym”. Cf. SNic 3,198.

[27] Rz 5,14.

[28] Według egzegezy rabinicznej, której Efrem znowu znajduje poglądy, wody potopu pochodziły nie tylko z nieba, ale również z głębi ziemi (Levene, The Early Syrian Fathers on Genesis, 82–83, 186), to znaczy morza, rzeki, jeziora, które pochłonęły ziemię.

[29] Cf. Rdz 7,19-20. W HPar 1,… Efrem również opisał górę Raju, wobec której „grzbiet potopu jedynie dotknął podstaw.”

[30] 2 P 2,5.

[31] dosł. przybiegały

[32] dosł. swoje osoby.

[33] dosł. swoją osobę